شبکۀ کلمات
دفتر پانزدهم بارو ــ چگونه چنین چیزی ممکن است؟ چطور و از چه طریق یک کتاب می‌تواند در کنهِ خود چنان متفاوت باشد؟ تفاوت اساسیِ دن کیشوت منار با دن کیشوتِ سروانتس چیست؟ اگرچه کتابِ منار رونوشتی از کتابِ سروانتس است اما در زمانی دیگر و مکانی دیگر و در نتیجه در ارتباطی متفاوت با اجزایِ بالفعل هستی. کتابِ سروانتس...
شبکهٔ کلمات
در هر کتاب، تمامِ کتاب‌های کتابخانه درج شده و وجود دارد. از طرفی هر کتاب، چیزی نیست جز ترکیبی خاص از حروف و نمادهای نگارشی. از طرفی دیگر این حروف و نمادها میانِ تمامِ کتاب‌های کتابخانه مشترک است. در نتیجه، تنها با تغییرِ ترکیبِ حروفِ موجود در یک کتاب می‌توان به کتابی دیگر رسید. برای مثال، ردی‌های که می‌توان بر...
دروازهٔ بوطیقا
چرا ادیسه؟ ادیسه چه تفاوتی با دیگر متون ادبی دارد که می‌توان از خلال آن تفاوت سخن صادق و کاذب را به مفهومی غیراخلاقی آموخت؟ اول این که ادیسه یک مورد خصیصه‌نماست. چرا که روایت ادیسه، پیش و بیش از هر چیز درباره‌ی خودِ روایت‌گری است. اولیس، بیش از این‌که یک جنگجو باشد، یک راوی است. او دست از ساختنِ...
فضای هزارتو
دفتر دوازدهم بارو ــ پیامد بلافصل ناتوانی حافظه در هزارتو، ناتوانی عقل است. حافظه‌ای وجود ندارد که بتواند از طریقِ به خاطر سپردن تکرارها و اندازه‌ها و مسیرها، قواعد کلی حاکم بر ترکیب اجزا را کشف کند. قواعد حاکم بر ترکیب اجزا در هزارتو، ناسازه‌ها هستند و حافظه نمی‌تواند مسیرها و مکان‌ها را به خاطر بسپارد، در نتیجه عقل معمولِ...
مسخ و انقلاب
مسخ و انقلاب: یک بدن چه می‌تواند بکند؟ داستان مسخ کافکا، داستان جوانی به نام گرگور زامزاست که یک
بابل: از کتابخانه تا باغ
دفتر هشتم بارو: بابل: از کتابخانه تا باغ ــ یک کتاب در دو روایت؟ داستانِ «پیر منار مؤلفِ دن کیشوت» داستان دو روایتِ بالفعل‌شده از یک کتاب است. کتابی که در هر یک از روایت‌ها معنایی متفاوت و محتوایی دیگرگون دارد. دو انشعاب از دلِ یک چیز. چیزها همان شاخه‌ها یا روایات نیستند. آنها می‌توانند در شاخه‌های متفاوتی باشند. «ظاهر»...
چند کتاب؟
چند کتاب؟ دربارهٔ «کتابخانهٔ بابل» بورخس تابستان ۱۳۸۷ ــ مقدمه: «کتابخانهٔ بابل» داستانی است با یک ایده‌ی مرکزی
کارتاگرام شماره‌ی شش
کارتاگرام شماره‌ی شش «خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا = نقشه
کارتاگرام شماره‌ی پنج
کارتاگرام شماره‌ی پنج خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا =
کارتاگرام شمارهٔ چهار
کارتاگرام شماره‌ی چهار خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا = نقشه
کارتاگرام شمارهٔ سه
کارتاگرام شماره‌ی سه «خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا = نقشه
کارتاگرام شمارهٔ دو
کارتاگرام شماره‌ی دو «خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا = نقشه
کارتاگرام شمارهٔ یک
کارتاگرام شماره‌ی یک خواننده‌ی عزیز! تو مشغول خواندن نوشته‌ای درباره‌ی کارتاگرام‌ها هستی. کارتاگرام‌ها نوعی نقشه‌ی نوشتاری‌اند: کارتا =
کتاب برای زندگی
در هنگامهٔ یک اعتراض که با طولانی شدنش کم‌کم رنگ «جنبش» و حتی شاید «انقلاب» به خود می‌گیرد، ذهن انسان در هر لحظه با دو پرسش بی‌پاسخ درگیر است: «دارد چه اتفاقی می‌افتد؟»، «نتیجهٔ این اتفاقات چه خواهد شد؟». درگیری با این دو پرسش در کنار رویدادهای هولناکی که خصلت هرروزهٔ چنین جنبش‌هایی است، می‌تواند هر کسی را فلج کند و...
اشباح بورخس
بی‌ستون بارو ــ برای بورخس هم مانند فلاسفه‌ی تلون، متافیزیک، شاخه‌ای از ادبیات تخیلی است. ادبیاتی که او امید دارد تا روزی وجوه دیگر واقعیت را نشان دهد و بر آن تأثیر بگذارد: «در آن روزگار، برخلاف امروز، جهان آینه و انسان از هم جدا نبودند. آنها کاملاً متفاوت از یک‌دیگر، اما در کنار هم بودند. موجودات، رنگ‌ها و اشکال...
نَه…
بی‌ستون بارو ــ لوگوسی که آگامبن از آن به عنوانِ «کار» یا در واقع «بی‌کارگی» یا «بی‌ماهیتی» بشر نام می‌برد همین نفسِ توانش زبانی است. بالقوگیِ محض بشر در داشتنِ زبانی برای برقراری ارتباط معنا می‌یابد. در «در ــ زبان ــ بودن»ی محض و استعلایی. شکل ــ زندگیِ بشر که در واقعِ نتیجه‌ی اپراسیون یا فعلِ اوست از طریقِ همین...
کتاب بورخس
بی‌ستون بارو ــ کتاب ثبت می‌کند اما نه یک جهان متعین را و نه یک بار و برای همیشه. کتاب‌ها جهان‌ها را می‌سازند و تعداد جهان‌هایی که یک کتاب می‌تواند بسازد نامتناهی است. هر کتاب هر بار که گشوده می‌شود خوابی تازه می‌بیند و جهانی جدید از این خواب برمی‌خیزد. زمانِ کتاب اگرچه حال است اما حالی که با تغییر...
فضای هزارتو
بی‌ستون بارو ــ هزارتوی مطلق، یا ایده‌ی افلاطونی هزارتو، در یکی دیگر از داستان‌ها در قالب اولین هزارتوی ادبیات، هزارتوی افسانه‌ای کرت که مینوتور ــ موجود نیمه‌گاو/نیمه انسان ــ در آن زندانی شده بود ظاهر می‌شود: «خانه‌ی آستریون». خانه‌ی آستریون هم فضایی نامتناهی و غیرعقلانی است که بر پایه‌ی ناسازه‌ها بنا شده است: «هر قسمت خانه بارها تکرار می‌شود؛ هر...
شکاف‌های پنهان: ژان فرانسوا لیوتار
بی‌ستون بارو ــ لیوتار در کتاب «بازی عادلانه» بیان می‌کند که فراروایت‌ها با یک تقابل دوتایی یعنی تقابل توصیف و تجویز و تقلیل دومی به اولی کار می‌کنند. در واقع کار فراروایت‌ها امحای تمایز موجود میان توصیف و تجویز یا همان واقعیت و ارزش و نتیجه گرفتن شق دوم تقابل از شق اول است. فراروایت‌ها از امر «حقیقی» به امر...
روشنایی تاریک هستی
بی‌ستون بارو ــ واقعیت نهفته در درونِ غار و واقعیت بی‌کرانِ بیرونِ آن چنان گسترده و نامتناهی است که هیچ تصویر و تفسیری نمی‌تواند کل آنرا در بربگیرد و نمایش دهد. ماهیت موهوم معرفت و ادراک انسانی، همواره غنای نامتناهی واقعیت را فراموش می‌کند و تصویری یگانه و نحیف از آن ارائه می‌دهد، خواه این تصویر دنیای حسی روزمره باشد...
دست‌های فراانسان
بی‌ستون بارو ــ آیا هنرمندان فراانسان‌اند؟ آیا دستانِ یک هنرمند می‌تواند تصویر «خود و دیگری» را برای همیشه برهم بزند؟ آیا «دست» مشکلات «سر» را حل خواهد کرد و از ارزشِ کاذب‌اش خواهد کاست؟ همه‌ی شواهد، دال بر عکس این مطالب است. هنرمندان فراانسان نیستند. هم‌چنین فراانسان آنی نیست که «خواهد آمد». آنی که انسان مدرن باید در انتظارش بماند:...
دروازهٔ بوطیقا
بی‌ستون بارو ــ مصداق‌های سخنان در ادیسه، همواره مربوط به گذشته یا آینده‌اند: آن‌چه از پیش بوده و از قبل شناخته و مستقر شده، یا آن‌چه در آینده خواهد آمد و مستقر خواهد شد. در لحظه‌ی کوتاه «حال»، در شدنِ بی‌وقفه‌ی لحظه‌ای که می‌گذرد، هیچ چیز برای ارجاع و صدق وجود ندارد. اشاره‌ی آتنا به اولیس، به «این» اولیس، اگرچه...
خطابه و خداوند
بی‌ستون بارو ــ او خطیبی است مشهور و بزرگ و یک خطیبِ بزرگ می‌داند که برای خطابِ مخاطبی غیر از خداوند به «خطابه» نیاز دارد. وجودِ مخاطبی بشری، همیشه پای خطابه را به میان می‌کشد. خطابه در عام‌ترین معنای کلمه: سخنی طرح‌مند و منظم، که ایده‌ها، ساختار و کلمات‌اش تنظیم شده‌اند تا اثر بگذارند. به این معنا، «اعترافات» آگوستین یک...
چشم‌ها و آینه‌ها
بی‌ستون بارو ــ در دیدگاهِ بورخس، «نظرگاه انسانی» نمی‌تواند و نباید نظرگاهی مطلق باشد چرا که ماهیت معرفت و شناخت، موهوم و غیرقابل‌دسترسی است. این شاید مهم‌ترین و عمومی‌ترین درون‌مایه‌ی آثار بورخس باشد. از درونِ تصاویر نور روز و نظام جهان واقعی که خود پیامد و نتیجه‌ی جادوی آشوب و آینه است، نمی‌توان هیچ قانونِ مطلق و ثابتی برای زندگی...
چرا «فلسفه چیست؟»؟ چرا فلسفه؟
بی‌ستون بارو ــ دلوز و گتاری در کتاب فلسفه چیست؟ پرسشی را مطرح می‌کنند: «بهترین راه پی‌گیری فیلسوف‌های بزرگ چیست؟ آیا این راه تکرار همان چیزی است که آنها گفته‌اند یا انجام آن کاری است که آنها انجام داده‌اند؟»[1] و خود، راه دوم را برمی‌گزینند. در واقع آنها برای توصیف آن‌چه «یک عمر انجام می‌داده‌اند» بخش اول کتاب خود را...
تفاوت و فلسفه: تثلیث مقدس
بی‌ستون بارو ــ دلوز ادعا می‌کند که فهم معمولی از گذشته این است که گذشته دیگر وجود ندارد. که گذشته گذشته است. اما در واقع گذشته «هست». اگرچه به نحوی غیرفعال که از عمل کردن دست کشیده، اما از بودن‌اش نه. حال «نیست» اما عمل می‌کند در حالی که گذشته «هست» اما عمل نمی‌کند. وجودِ گذشته است که به حال...
پلکان بهشت
بی ستون بارو ــ آگوستینی که از طریقِ «اعترافات» ساخته می‌شود آگوستینی است که از ترکیبِ متونِ مختلفی شکل گرفته که رابطه‌ای با هم و با مراحلِ زندگی او برقرار می‌کنند. همین ترکیب هم تحت تأثیر قواعدی متنی صورت پذیرفته و به ثمر رسیده است. این همه گویایِ چیزی است: جهانی که «اعترافات» به منزله‌ی اثری ادبی می‌سازد، تنها یک...
آینه‌های دق: دربارهٔ بوف کور هدایت
بی‌ستون بارو ـ این سایه کیست که این چنین بر دیوار خمیده و هر چه را که راوی می‌نویسد با اشتهای تمام می‌بلعد؟ او کیست، از کجا آمده، که راوی می‌تواند از طریقِ شناختنِ او، خود را بهتر بشناسد؟ سایه، یک بازتاب، یک تکرار، یک انعکاس. انعکاس راوی روی دیوار. سایه، چیزی نیست جز خود راوی، آینه‌ی راوی، تصویر راوی،...
آواز سیرن‌ها
بی‌ستون بارو ــ اولیس بیش از آنکه پهلوانی شمشیر به دست و جنگجو باشد، شاعر و داستان‌گویی افسون‌کننده است: پهلوان روایت. او نمونه‌ای اعلا از خود سیرن‌هاست و با خبردادن از سیرن‌ها در یک خرده‌روایت، در واقع از خود و توانایی‌اش در داستان‌گویی و سرودنِ اشعار خبر می‌دهد. اولیس بارها در طول کتاب، به شاعر و داستان‌گو تشبیه و ملقب...
حماسه‌ها و زمین‌ها
بی‌ستون بارو ــ هر جا که حماسه‌ای سروده شده، قومی نو از خاک روییده و قلمرویی تازه بر زمین گسترده شده است. حماسه‌ها منادیان دگرگونی‌های سطح زمین، جابجایی‌های مرزها، ظهور تمدن‌ها و تثبیت قلمروهای آینده‌اند اگرچه مدام از گذشته سخن می‌گویند. این خصلت ناساز حماسه است: هیچ حماسه‌ی بزرگی سروده نشده مگر آنکه از گذشته‌ای دور سخن گفته باشد و...
ضرباهنگ
بی‌ستون بارو ــ تکرار، یکی از مهم‌ترین خصلت‌های هستی است. شاید مهم‌ترینِ آنها. هستی در هر لحظه مدام خود را تکرار می‌کند و از طریقِ همین تکرار است که وجود دارد. هر چیز در هستی به واسطه‌ی تکرار خود، همان است که هست. این میز در چند لحظه‌ی بعد همان میز است، چرا که خود را تکرار می‌کند، آن درخت،...
زنان در جنگ
نقد کتاب: زنان در جنگ ــ زنی روزنامه‌نگار چند روز مانده به پایان جنگ جهانی دوم وارد برلین می‌شود. شهر کاملاً در تصرف روس‌هاست و روس‌های زخم‌خورده از هیچ توحشی برای انتقام چشم‌پوشی نمی‌کنند. دربارۀ قساوت و توحش «ارتش سرخ» زیاد شنیده‌ایم اما خطر ارتش سرخی که زخم‌خورده هم باشد، ورای تصور است. مردم برلین کاملاً بی‌پناه و بی‌سلاح گیر...
کدام جامعه؟
نقد کتاب: کدام جامعه ــ اتوود در مقابل یک یا چند جامعه ایستاده و عقاید و نظراتی را که مردم برای قدرت‌گرفتن‌شان تلاش می‌کرده‌اند تا ته کشیده و به جهانی تیره و تاریک (خصوصاً برای زنان) بدل کرده است. یک گروه انقلابی و مذهبی (از نوع بنیادگرا) امریکا را در آینده‌ای نه‌چندان دور تصرف می‌کنند و نام آنرا به جلعاد...
حکومت‌های ادبی
نقد کتاب: حکومت‌های ادبی ــ می‌بینید که مرزها چگونه تغییر می‌کنند؟ اینجا دیگر با مرزها و حکومت‌ها و سلطه‌های سیاسی طرف نیستیم اگرچه رد کمرنگی از آنها هنوز قابل مشاهده است. اینجا با حکومت‌ها و سلطه‌های ادبی طرفیم. کدام مکتب یا دسته در جهان ادبیات قدرت دارد؟ کدام قلمرو ادبی تکنیک‌های خود را صادر می‌کند؟ این تکنیک‌ها و درون‌مایه‌ها از...
عاشقانه در جنگ
نقد کتاب: عاشقانه در جنگ ــ تراژدی کمدی را نمی‌بیند. وقت و حوصله‌ای برای دیدن عشق ندارد. رخ می‌دهد و پیش می‌رود و همه چیز را با خود نابود می‌کند. کمدی تراژدی را می‌بیند اما آنرا نادیده می‌انگارد. روی خود را به سمت دیگری برمی‌گرداند و به داستان عاشقانه‌ی کوچک، صمیمی و شخصی خود می‌پردازد. این همان نکته‌ای است که...
همبودگی آینده
نقد کتاب: همبودگی آینده ــ اگر هنوز ترغیب نشده‌اید که به سراغ کتاب بروید، باید بگویم که این کتاب، مانند بسیاری از کتاب‌های معروف فلسفه، یک اتوپیانامه است. کتابی که قرار است در تحقق اتوپیایی بکوشد که فلاسفه همواره وعده‌ی آنرا به بشر داده‌اند. بله! ادعایی همین‌قدر بزرگ و دیوانه‌وار: تحقق یک اتوپیا و تکمیل سعادت انسان. دیوانه‌وارتر هم می‌شود...
جنگ و صلح
نقد کتاب: جنگ و صلح ــ «جنگ و صلح» کتابی است پر از پرسش‌های فلسفی و هر یک از این پرسش‌ها چنان خوب پرداخته شده‌اند که بسیاری از فلاسفه‌ی قرن بیستم تلاش کرده‌اند پاسخ‌هایی درخور برای آنها بیابند: یک کتاب فلسفی. «جنگ و صلح» کتابی است که با وصف این که پنجاه سال پس از جنگ فرانسه و روسیه نوشته...
نوشتن با تبر
نقد کتاب: نوشتن با تبر ــ آیا می‌توان له یا علیه کشتن انسان‌ها دلیل آورد؟ اصلاً چرا چنین مسئله‌ای مهم است؟ «جنایت و مکافات» را بخوانید تا ببینید داستایفسکی چگونه با همین یک مسئله، درباره‌ی کل مسائل اخلاقی بشر اندیشیده است. بخوانید تا بدانید نوشتن با تبر یعنی چه.
پرسش‌های بوطیقای داستایفسکی
داستایفسکی چگونه موفق می‌شود چنین کاری را انجام دهد؟ چگونه می‌تواند از میان مکالمه و مخالفت این همه صدای معتبر که بر صدا و اهداف خود او ارجحیت دارند رمانش را بنویسد؟ چنین رمانی چگونه شکل خواهد گرفت؟ کتاب درخشان باختین پاسخی جذاب به این مسئله است. این که داستایفسکی چگونه می‌توانست این همه صدای معتبر و مخالف با عقاید...
اگر دانه نمیرد…
نقد کتاب: اگر دانه بمیرد...ــ آیا رمان بزرگ داستایفسکی، صرفاً بحثی طولانی و خسته‌کننده بین این سه برادر است؟ نه. موضوع جذاب‌تر از این حرف‌هاست: یک رمان بلند کاراگاهی که نفس خواننده را در سینه حبس خواهد کرد. کدام‌یک از این سه برادر پدر شرور و شهوتران خود را کشته است؟ ایوان؟ چرا؟ چون به خدا اعتقادی ندارد و برایش...
خوشبخت‌ترین کتاب تاریخ
نقد کتاب: خوشبخت‌ترین کتاب تاریخ ــ یک خشم، یک دلهره، یک غم، یک قطره اشک. آیا تمام ایلیاد همین است؟ مسلماً نه. این کتاب، سپیده‌دم ادبیات بشری است. داستان پهلوانانی که هیچگاه به خانه بازنگشتند و پدران و مادرانی که تا ابد سوگوار و عزادار ماندند. داستان باروهای افسانه‌ای شهری بزرگ که با دستان پوزیدون و هرکول ساخته شده و...
زمان زوال
نقد کتاب: زمان زوال ــ توماس جوان روزی به برادرش هاینریش نوشت: «ادبیات مرگ است و من هیچگاه نخواهم فهمید که انسان چگونه می‌تواند برده‌ی ادبیات شود بی آنکه از آن متنفر باشد». شاید مان هیچگاه به پاسخ این مسئله‌اش نرسیده باشد اما برای ما حداقل یک پاسخ کاملاً روشن است: بودنبروک‌ها. رمانی که مرگ در آن نه صرفاً یک...
دستورالعمل روایت داستان زندگی‌تان برای سایه‌تان:
نقد کتاب: دستورالعمل روایت داستان زندگی‌تان برای سایه‌تان ــ «بوف کور» اثر صادق هدایت. یک راوی بی‌نام، پس از روایت داستان یک عشق مالیخولیایی و یک قتل هولناک برای سایه‌اش و تکرار بی‌پایان این رویدادها، متوجه می‌شود که کسی (یک نقاش)، هزار سال پیش از این هم‌درد او بوده، عاشق شده، کسی را کشته و این بازی را با سایه‌اش...
دن کیشوتی برای امروز ما
نقد کتاب: دن کیشوتی برای امروز ما ــ آیا تا به حال یک دن کیشوت را دور و بر خود دیده‌اید؟ یعنی کسی که چنان تحت تأثیر یک متن قرار گرفته و آنرا باور کرده که کل زندگی و عقایدش را بر اساس آن شکل داده است. یک دن کیشوت خطرناک چطور؟ یعنی کسی که نه‌تنها خودش و ذهنش را...
من، متن
نقد کتاب: من، متن ــ نام من متن است. مرا یک شب در تاریکی و سکوت، نویسنده‌ی بی‌عقلم نوشت تا مثلاً قطعه‌ی جامانده‌ای باشم از رمانی که استاد رمان‌نویس، اورهان پاموک آنرا نوشته است. بی‌عقلی و جاه‌طلبی تا کجا؟ تازه اگر این بی‌عقلی شخصی بود و چیزی از دفترچه‌یادداشت این نویسنده بیرون نمی‌آمد مسئله‌ای نبود. مشکل از جایی شروع شد...
اختراع زبان نو
نقد کتاب: اختراع زبان نو ــ اورول با عباراتی که ساخته، خواننده‌اش را به سلاحی کارآمد برای مبارزه با گفتار نو و دوگانه‌باوری هر حکومت تمامیت‌خواهی مجهز کرده است. اما خواننده‌ای که رمان را دقیق بخواند خواهد فهمید که مهم‌ترین کلمه‌ی ابداعی رمان، کلمه‌ای است که در خود رمان نیامده اما امروز اسم رمز مبارزه با هر برادر بزرگی است:...
تقلید خلاقانه
نقد کتاب: تقلید خلاقانه ــ کوتسی از درون اسناد تاریخی و نامه‌های داستایفسکی تعدادی رخداد مهم بیرون کشیده و آنها را با یکی دو رویداد از زندگی خودش (از جمله مرگ پسرش) آمیخته و پشت‌سرهم چیده است. در مرحله‌ی بعد تلاش کرده که از روی آثار داستایفسکی و واکنش‌های نوشتاری او به دنیای اطرافش (نامه‌ها، یادداشت‌ها، مقاله‌ها)، شکل و شیوه‌ی...
دربارهٔ ادیسه
نقد کتاب: دربارهٔ ادیسه ــ می‌گویند «ادیسه» تا رساله‌ی «جمهوری» افلاطون را دیده چنان ناراحت شده که یک روز از آتن بیرون آمده و به طرف غرب راه افتاده و سیصد سال بعد در رم، اووید را دیده. اووید تا او را دیده عنان از کف داده و یک فصل کتاب بزرگش، «مسخ‌ها»، را به وصف او اختصاص داده. احتمالاً...
رمان انگیزه و دیوانگی
نقد کتاب: رمان انگیزه و دیوانگی ــ اگر داستان‌تان را در کمتر از صد و پنجاه صفحه طوری روایت کنید که در نهایت خواننده با این پرسش‌ها درگیر شود، شما شاهکاری درباره‌ی ماهیت «انگیزه»ی انسانی آفریده‌اید که کمتر خواننده‌ای می‌تواند نیمه‌خوانده از کنارش بگذرد. اما اگر وقت یا حوصله‌ی نوشتن چنین شاهکاری را ندارید نگران نباشید. همینگوی قبلاً این کار...
فرود نیچه
نقد کتاب: فرود نیچه ــ پی‌نوشت دبیر تحریریه: این متن را دیده‌ام و به نظرم ناقص است. در این متن چیز زیادی راجع به کتاب «چنین گفت زرتشت» گفته نشده. مثلاً نمی‌گوید که فرود زرتشت به شهر بیشتر شبیه به فرود سقراط به پیرائوس در ابتدای کتاب «جمهوری»، یا فرود مسیح به شهر، در ابتدای کتاب مقدس است. این فرودها...
تاریخ اوهام
نقد کتاب: تاریخ اوهام ــ مارکز ناکجایی به نام ماکوندو می‌سازد (پرده‌ی نمایش)، با جستجو در مثل‌ها و استعاره‌ها، اوهام تاریخی قومش را می‌یابد (خیال) و آنها را از طریق زندگی شش نسل یک خاندان خیالی در متن تاریخ کلمبیا و امریکای جنوبی قرار می‌دهد (واقعیت). نتیجه حماسه‌ای است قرن بیستمی هم‌ردیف ایلیاد و انه‌اید با این تفاوت که در...
دستورالعمل روایت داستان
نقد کتاب: دستورالعمل روایت داستان ــ این بازی آینه‌های بی‌پایان بین راوی بی‌نام «بوف کور» و سایه‌اش چنان تکان‌دهنده، ترسناک و تاریک از کار درآمده که هر کسی را توان آن نیست که این رمان را یک‌نفس و با آسودگی بخواند. پیشنهاد می‌کنم پیش از این که وارد این بازی ترسناک شوید، این رمان درخشان و تیره را یک بار...
کتابخانه یا برج؟
نقد کتاب: کتابخانه یا برج؟ ــ این دقیقاً همان کاری است که بورخس در مجموعه‌ی کتابخانه‌ی بابل انجام می‌دهد. جهانی آشوب‌زده، به‌هم‌ریخته و نامنظم از ایده‌های بسیار عجیب که بورخس برش‌هایی در آن می‌زند و با ترکیب این برش‌ها داستان‌هایی می‌سازد که به شدت شگفت‌انگیز اما کاملاً منظم‌اند. داستان‌هایی که هر یک پس از خوانده‌شدن به دریای مواج و طوفانی...
تظاهر در تظاهر
نقد کتاب: تظاهر در تظاهر ــ چه کسی غیر از یک نمایشنامه‌نویس چیره‌دست می‌تواند این‌گونه تظاهر را به تظاهر بیامیزد؟ هیچ‌کس. یک افسر نازی را چه به این پیچیدگی‌ها؟ صبر کنید. این افسر یک نمایشنامه‌نویس چیره‌دست هم هست. همه چیز برای یک بی‌اعتمادی کامل فراهم است: این افسر واقعاً یک عاشق ناکام است که تظاهر می‌کند یک هیولاست یا برعکس؟...
رؤیای فروید…
نقد کتاب: رؤیای فروید... ــ مگر می‌شود بدون خواندن چندباره‌ی این کتاب، چیزی از سیر فلسفه و داستان و نقد ادبی در قرن بیستم دانست؟ از لکان و دلوز و فوکو تا بارت و دریدا و بودریار، از لارنس و فاکنر و کامو، تا سارتر و سلینجر و هدایت، از سوررئالیسم تا پست‌مدرنیسم، از مکتب فرانکورت تا چپ نو، از...
El viento de abundancia
Sueña con un rey conquistador que entró en la mezquita de Bujará y se sentó frente de los vencidos y dio una charla para ellos: O pueblo, sois muy pecadores y sus pecados fueron cometidos por sus mayores. Digo esto para declarar que soy la venganza de dios y vine por sus pecados. En este mismo momento los jinetes del...
کتاب کتاب‌ها
نقد کتاب: کتاب کتاب‌ها ــ نام تمام این کتاب‌ها «بار هستی» (یا درست‌تر: «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی») است. کتابی که از هر طرف به آن نگاه کنید یکی از این کتاب‌ها را خواهید دید و متعجب خواهید شد که یک نویسنده چگونه می‌تواند این سبک‌ها و روش‌های متفاوت را این چنین استادانه با هم در آمیزد و یک شاهکار ادبی-فلسفی خلق...
از غل و زنجیرهای پالاینده
نقد کتاب: از غل و زنجیرهای پالاینده ــ مسیر حرکت داستایفسکی از نویسنده‌ای جوان و خام که «شب‌های روشن» و «مردم فقیر» می‌نوشت به سوی یک نویسنده‌ی بالغ و تکان‌دهنده که شاهکارهایی مانند «جنایت و مکافات» و «شیاطین» را خلق کرد قطعاً از زندانی در اومسک سیبری می‌گذرد. جایی که رنج و درد و کثافت، نویسنده‌ی جوان را هم دچار...
زوال تولستوی
نقد کتاب : زوال تولستوی ــ «مارش رادتسکی» داستان زوال یک رمان است. داستان زوال «ساختار» رمان. هر چه روایت پیش می‌رود ضرباهنگ کندتر، فضاها تیره‌تر و غمگین‌تر، شخصیت‌ها ضعیف‌تر، توصیف‌ها طولانی‌تر و سنگین‌تر و پی‌رنگ یکنواخت‌تر می‌شود. خواندن رمان همراه با زوال یک شخص و یک خانواده و یک خاندان، مدام سخت‌تر می‌شود. «مارش رادتسکی» داستان زوال یک فرم...
داستان ــ بازی
نقد کتاب: داستان ــ بازی ــ و به کجا باید بازگردید؟ جایی شبیه به همین‌جایی که رفته بودید و چیزی در کار نبود. رمان تریسترام شندی استرن یک چنین چیزی است. متنی یکه و شگفت، پر از بازی‌هایی حل‌ناشدنی و تکرارشونده که مدام داستان را به تعویق می‌اندازند. تجربه‌ای که در طول خواندن این کتاب خواهید داشت یک تجربه‌ی ادبی...
مسیح رهاشده
نقد کتاب: مسیح رهاشده ــ می‌خواهید بدانید آخرش چه خواهد شد؟ به شما می‌گویم اما قبل از آن باید بپرسم که چرا چنین شخصیتی را به دنیا آورده‌اید؟ فقط برای این که ببینید یک مسیح بدون حمایت خداوند در یک جامعه‌ی تباه و فرسوده چه خواهد کرد؟ حقا که نویسنده‌ی ظالمی هستید مخصوصاً اگر چنان نویسنده‌ی درخشانی باشید که آدم...
توهم‌های تاتاری
نقد کتاب: توهم‌های تاتاری ــ رمان را بخوانید تا ببینید چگونه یک موقعیت بی‌معنا می‌تواند هر کدام از ما را در خود ببلعد و تاتارها را به قسمت مهمی از زندگی‌مان بدل کند. بخوانید تا بدانید که زندگی انسان چیزی نیست جز غرق‌شدن در یک توهم بی‌معنا. توهمی چنان قدرتمند و چنان غم‌انگیز، که می‌تواند شما را در حضور معشوق...
استعاره‌های گم‌شده
نقد کتاب: استعاره‌های گم‌شده ــ مسئله بر سر استعاره‌هایی است که ما نمی‌دانیم استعاره‌اند و هیچگاه به آنها توجه نکرده‌ایم. این استعاره‌ها از کجا آمده‌اند و تا کجای فهم ما از جهان نفوذ کرده‌اند (مانند آب یا یک مایع دیگر که می‌تواند نفوذ کند)؟ آیا نباید بپذیریم که فهم ما از جهان استعاری است و ذهن ما با استعاره‌ها با...
طرف غمگین زمین
نقد کتاب: طرف غمگین زمین ــ فلسفه‌ی نیچه در دستان دلوز تیری است به سوی هدفی تازه: «تصویر جزمی اندیشه» یا همان اندیشه‌ی منظم آکادمیک که جزمیت و حماقتش به زندگی‌های ما شکلی محدود و غمگین بخشیده است: فرار از اندیشه‌ی بدنی، عشق به تخصص، روشن بودن تکلیف و در نهایت معلوم بودن جایگاه. دلوز در مقابل این تفکر، نظمی...
زمان بی‌زمانی
نقد کتاب: زمان بی‌زمانی ــ نُه فصل اول اعترافات مرور زندگی شخصی آگوستین به روایت خود اوست. یک زندگی پرتب‌وتاب، گناه‌آلود و شگفت‌انگیز که در نهایت به تأملات فلسفی بی‌زمانی در مورد زمان و جاودانگی ختم خواهد شد. این یکی از تکان‌دهنده‌ترین و جذاب‌ترین کتاب‌های تاریخ فلسفه است. کتابی ادبی و داستانی که هنوز هم در بحث‌های مربوط به زمان،...
بیایید کمی رمان بنوازیم!
نقد کتاب: بیایید کمی رمان بنوازیم! ــ اگر به شما بگویند رمانی نوشته شده که از اتاق‌های نمور و دالان‌های مخوف و تاریک شوروی استالینی آغاز می‌کند و به آخرین دستاوردهای فیزیک مدرن در قرن بیست و یکم می‌رسد نظرتان چیست؟ داستان یک نقاش روس که آرزو داشته داوینچی شود اما سر از اداره‌های سانسور شوروی درآورده و از هنرش...
گل سرخ یا هر نام دیگری
نقد کتاب: گل سرخ یا هر نام دیگری ــ ساختار رمان «آنک نام گل» با پاسخ به چنین پرسش‌هایی شکل گرفته و هر پاسخ با وارد کردن شاخه‌ی تازه‌ای به رمان، قسمتی از روایت را پیش می‌برد. اکو، به شکلی معجزه‌آسا پاسخی بسیار خلاقانه برای هر یک از این پرسش‌ها می‌یابد و رمان را بر این پاسخ‌های شگفت‌انگیز بنا می‌کند....
در سوگ اُدیپ
متن کتاب: در سوگ اُدیپ ــ می‌گویند مردم یونان پیشاپیش پاسخ تمام این پرسش‌ها را می‌دانسته‌اند. پیشاپیش از تمام داستان‌هایی که سوفوکل در این کتاب نوشته خبر داشته‌اند. پیشاپیش می‌دانسته‌اند، پیشاپیش خبر داشته‌اند و با این وصف، پای نمایش‌های این کتاب، باز هم دهان‌شان باز می‌مانده و تا انتها با شگفتی و تعجب نمایش را دنبال می‌کرده‌اند. بله. سوفوکل چنان...
رمانی که رمان نیست
نقد کتاب: رمانی که رمان نیست ــ نویسنده با طراحی یک ساختار بدیع و جذاب، مسائل مهمی را درباره‌ی رابطه‌ی داستان با جهان واقعی، رابطه‌ی نویسنده با خواننده و رابطه‌ی انسان با کتاب مطرح می‌کند. رمان مانند نقاشی‌های فان آیک یا بلاسکز مخاطب را به درون خود می‌کشد و شما با نزدیک‌شدن به شخصیت کتاب‌خوان داستان هم در تجارب او...
دن کیشوت دن کیشوت!
نقد کتاب : دن کیشوت دن کیشوت! ــ صفحه‌های زیادی سیاه کرد تا توضیح دهد چگونه این رمان شیوه‌ی داستان‌گویی بشر را تغییر داده است. نوشت که رمان دن کیشوت هنوز هم پس از چهارصد سال بزرگ‌ترین رمان طنز تاریخ است و الگوی بسیاری از رمان‌ها و نمایش‌های طنز بوده است. بعد صفحات بسیاری سیاه کرد تا نشان دهد شخصیت‌پردازی...
یافتم! یافتم!
نقد کتاب: یافتم! یافتم! ــ آرتور کستلر، نویسنده‌ی کتاب‌های بزرگی چون «ظلمت در نیمروز» و «خوابگردها»، کتابی درباره‌ی خلاقیت نوشته که هیچ ارتباطی به کتاب‌های روانشناسی بازاری و موفقیت و «چگونه خلاق باشیم» ندارد. این کتاب یک بررسی روانشناسانه است درباره‌ی منشأ خلاقیت: تعریف خلاقیت چیست؟ از کجا می‌آید؟ در چه حوزه‌هایی از رفتار بشری مبتلور می‌شود؟ چگونه می‌توان به...
آنجا که تخیل جنون‌آمیز می‌شود
نقد کتاب: آنجا که تخیل جنون‌آمیز می‌شود ــ کتاب اکو چند سطح دارد: سطح اول که سطح بسیار جذاب داستان است با سطوح بعدی یعنی سطح ارجاعات تاریخی و ادبی فراوان و در نهایت سطح فلسفی زیرین رمان همراه می‌شود. پاسخی پیچیده به پرسشی عجیب: یک فیلسوف فرهیخته‌ی قرون وسطایی اگر می‌خواست رمان بنویسد چگونه می‌نوشت... خواننده دو سه فصل...