فلسفهٔ سیاسی و نجات میهن
نقد کتاب:فلسفهٔ سیاسی و نجات میهن ــ مائوریتزیو ویرولی، به گمان من، در این کتاب به‌دنبال نوشتن اغراض شهریار ماکیاولی است و کل ساختمان کتاب را نیز بر همین اساس برپا می‌کند. با این توضیحات مختصر می‌توانیم مجدداً به پرسش آغازین رجوع کنیم. به باور ویرولی، ماکیاولی می‌خواست منجی میهن‌ش باشد و در این راه به‌جای توسل به سلاح و...
نوشتن با پتک
نقد کتاب: نوشتن با پتک ــ ارسطو در کتاب خطابه با برشمردن مهم‌ترین عوامل مؤثر بر میزان نفوذ کلام شفاهی یا مکتوب، ابزاری در اختیار نویسندگان و سخنوران قرار می‌دهد تا به میانجی آن بتوانند مخاطب خود را قانع سازند که حقیقت را در چنته دارند و یا سخنان‌شان برای مخاطب سودمند است. انتخاب این‌که کدام یک از این دو...
تاریخ طبیعیِ حق
نقد کتاب: تاریخ طبیعی حق ــ اما واقعاً حق چیست؟ دادنی‌ست یا گرفتنی؟ آیا ما از این حیث که زنده هستیم حقوقی داریم که باید صاحب آن شویم یا از این حیث که انسان‌ایم؟ اگر انسان‌بودن ما را صاحب این حقوق می‌کند، مرجع تعیین این حقوق و ضامن اجرای آن کیست؟ از سپیده‌دمان پیدایش اندیشه‌ی فلسفی و ظهور مفهوم حق...
تأملات یک فیلسوف ــ شهروند
نقد کتاب: تأملات یک فیلسوف ــ شهروند ــ خواننده‌‌ی کتاب «درباره‌ی آزادی» به‌درستی می‌پرسد که این اثر در باب کدام قسم آزادی‌ست؟ آیا این آزادی فردی است یا مدنی یا شاید هم هر دو نوعِ آن؟ یک پرسش معنادار دیگر این است که آیا این نوع آزادی‌ها صرفاً ابزارهایی‌اند در دست سیاستمداران، یا اهدافی فی‌نفسه که ذاتیِ امر سیاسی‌اند؟ آیا...
تاریخ فراموش‌شده‌ی اذهان درخشان
نقد کتاب: تاریخ فراموش‌شده‌ی اذهان درخشان ــ لئو اشتراوس با سلاح متن‌گرایی به جدال تئوریک با این دگم غالب قرن بیستم رفت و گرچه موفق به شکستن هژمونی آن نشد اما اثراتی نازدودنی برجای‌گذاشت که ماحصل آن را در «تاریخ فلسفه‌ی سیاسی» می‌بینیم. اثری که حتی از حیث صوری نیز بازتابنده‌ی اغراض نظری او در فهم فلسفه‌ی سیاسی به مثابه...
تاریخ علیه تاریخ
نقد کتاب : تاریخ علیه تاریخ ــ ابن‌خلدونِ محسن مهدی، تاریخ را به‌دلیل سروکار داشتن با احتمالات و وقایع، دانشی درجه‌دو قلمداد می‌کرد که هیچ جایگاهی در میان علوم حقیقی ندارد. او هیچ اعتقادی به ایده‌ی پیشرفت و بهترشدن تدریجی امورات جهان نداشت. فلسفه‌ی تاریخ ابن‌خلدون چنان غیرتاریخی و ای‌بسا ضدتاریخی و از این حیث برای ما مدرن‌ها غریب است...
ماکیاولی و رنسانس
نقد کتاب: ماکیاولی و رنسانس ــ در این گفتارها، تأکید ماکیاولی بر احیای فضیلت قدمایی‌ست؛ اما رتوریک بازگشت و احترام به قدما، درنهایت چونان اسب تروا عمل می‌کند؛ یک فلسفه‌ی سیاسی جدید خلق می‌شود و احیای قدما به ابداع سیاست مدرن می‌انجامد. چگونه؟ باید گفتارها را خواند و در باب نسبت آن با شهریار اندیشید. احتمالاً در پایان کتاب، از...
پرومته در زنجیر
نقد کتاب: پرومته در زنجیر ــ این فرآیند یعنی تبدیل انسان‌هایی رها و آزاد به موجوداتی دربندِ اجتماع که یوغِ قانون بر گرده دارند، وجدان روسو را معذب ساخته بود. در نظر او وضع طبیعی برخلاف نظرگاه هابز، وضعیتی آزاد و رها بود که قیود جامعه‌ی مدنی یا سیاسی، معصومیت آن را خدشه‌دار می‌ساخت؛ انتقال از انسان طبیعی به انسان...
دموکراسی و شرم
نقد کتاب: دموکراسی و شرم ــ خانم آرلین ساکسونهاوس، در کتاب بیان آزاد و دموکراسی در آتن باستان، خواننده‌اش را با «داستان دو مفهوم» آشنا می‌کند؛ دو مفهومی که بیش و پیش از هر چیز، مقوم بنای شکوهمند دموکراسی آتنی بودند. این دو مفهوم، «بیانِ آزاد» و «شرم»، یا چنانچه بخواهیم به یونانی بیان کنیم، پارِسیا و آیدوس هستند؛ دو...
پیامبر مسلح
نقد کتاب: پیامبر مسلح ــ شاهکار هابز که نام آن، بی‌واسطه، ما را به سوی دو مسئله سوق می‌دهد. نخست نقش حیوان در تأسیس فلسفه‌ی سیاسی مدرن و دوم، نقش الاهیات در آن. مشکل ما با عنوانِ بهیموت نیز در دو سطح خود را نشان می‌دهد. نخست این‌که، بر خلاف لویاتان که رساله‌ای مطول بود، اینجا با یک دیالوگ سروکار...
در کشاکش متن و تاریخ
نقد کتاب: در کشاکش متن و تاریخ ــ در این میانه و در هیاهوی دهه‌های پنجاه و شصت میلادی، مکتبی تفسیری شکل گرفت که کوشید با تصحیح خطاهای تفسیری نابخشودنی روش زمینه‌گرای رادیکال، آن را تعدیل کرده و از این رویکرد اعاده‌ی حیثیت کند. این روش که امروزه با نام مکتب کمبریج شناخته می‌شود، بنیان‌های تئوریک خود را مدیون تلاش‌های...
کماندار و سایه‌اش
نقد کتاب: کماندار و سایه‌اش ــ اما ما فیلسوفی داریم که مدرنیته را مستقیماً با جهان پیشامدرن مقایسه کرد و به این نتیجه رسید که حیات مدرن مبتنی بر زُهدی بنیادگرایانه است. این فیلسوف نیچه بود. او این تز، یا بنا به تفسیری نیچه‌ای، تیر را، در بخش یا جستار سوم تبارشناسی اخلاق و تحت عنوان «معنای آرمان زهد چیست؟»...
آمریکا یا فرانسه؟
نقد کتاب: آمریکا یا فرانسه؟ ــ اما در همان روزگار، یعنی در قرون هفدهم و کمی بعد در قرن هجدهم میلادی، به‌ترتیب در انگلستان و آمریکا، سلسله وقایعی رخ‌دادند که متفکران سیاسی آن‌ها را انقلاب نامیدند، درحالی‌که شباهت چندانی با تعریف پیش‌گفته‌ی ما از این واژه نداشتند. این رویدادها رفته‌رفته بدل به مرجعی برای ارائه‌ی تعریفی آلترناتیو از انقلاب شدند:...
قیصر یهودی
نقد کتاب: قیصر یهودی ــ پولس قدیس را می‌توان پیچیده‌ترین فیگور تاریخ الاهیات مسیحی دانست. او نزدیک‌ترین قدیس به و درعین‌حال دورترین آنان از، مسیح بود. هرگز فرزند مریم را در زمان حیاتش ملاقات نکرد اما بنا به ادعای کتاب مقدس، مسیح در میانه‌ی راه دمشق، بر او ظاهر شد و با وی سخن گفت. اما آیا می‌توان درباب الاهیات...
فیلسوفِ مورخ
نقد کتاب: فیلسوفِ مورخ ــ جنگ‌های پلوپونزی از نبردی معمولی میان دو شهر آغاز شد اما محدود به این دو شهر نماند و مکان و زمان را درنوردید. توسیدید هم دقیقاً همین کار را می‌کند، کار خود را با روایت این جنگ شروع می‌کند اما به‌تدریج و درعین‌حال که لحظه‌‌به‌لحظه‌ی نبرد را گزارش می‌کند، پرسش‌های مین‌مانند خود را در زمینِ...
پاپ یا فیلسوف؟
نقد کتاب: پاپ یا فیلسوف ــ یکی از اصلی‌ترین پرسش‌های همیشگی فلسفه نیز مسئله‌ی تعیین سعادت غایی انسان است. پس تنش میان فلسفه و دین اجتناب‌ناپذیر خواهد بود؛ چرا که مسیحیت پیشاپیش پاسخ پرسش مذکور را در آستین دارد: تبعیت از کلیسا. پیر منان در تبیینی که بی‌شباهت به تدوین موازی در سینما نیست، با اتکا به این جدال فکری...
روح دنیای مدرن
نقد کتاب: روح دنیای مدرن ــ عنوان کتاب بارون دو منتسکیو ما را به ژرفنای سطور جمهوریِ افلاطون پرتاب می‌کند. جایی که سقراط، با تمهیدِ توازی نفس و شهر، روح یک رژیم سیاسی را قانون و نیز عرف جاری در میان شهروندان تعریف می‌کند. مونتسکیو این استعاره‌ی سیاسی مشهور را با تعریفِ طبیعت انسان و سپس ضرورت وضع قوانین بر...
رام‌‌کردن حیوان سرکش
نقد کتاب: رام‌‌کردن حیوان سرکش ــ لاک بنیان‌های نظری هابز را پذیرفت اما ساختمان حکومت مدّنظر خود را با مصالح دیگری بنا کرد. مصالحی که آن خانه را به محیطی امن‌تر و آزادتر برای ساکنان بدل می‌ساخت. او در تمهیدی رادیکال، حقِّ شورش و به‌زیرکشیدن حاکم را به رسمیت شناخت و تأکید کرد که یوغ نهایی بر گُرده‌ی حکومت، مرجعیت...
نجات یوزف کا
نقد کتاب: نجات یوزف کا ــ توتالیتاریسم را عموماً تمامیت‌خواهی ترجمه می‌کنند؛ اما تمامیت چه چیزی و از سوی چه کسانی؟ بیایید کمی تخیل کنیم. روح ناآرام یوزف کا که از ناتمامی سرنوشت خود به ستوه آمده و در برزخ سناریوهای ممکن دست‌وپا می‌زند، در شبی از شب‌های تبعید هانا آرنت، این یهودی سرگردان آلمانی که دور از هیاهوهای قرن...
طبیب دموکراسی
نقد کتاب: طبیب دموکراسی ــ توکویل در «دموکراسی در آمریکا» با مشاهده‌ی دقیق روندها و نهادهای دموکراتیکِ ایالات متحده و با برشمردن مزایا و معایب این رژیم که به‌زعم او نمونه‌ی اعلای دموکراسی بود، مدعی شد که برای تبیین این شرایط جدید به «علم جدید سیاست» نیازمندیم. او شورمندانه در برابر این یقین جزمی و خوشبینی افراطیِ جبرگرایانی که مدعی...
حیوان و حاکم
نقد کتاب: حیوان و حاکم ــ برای هابز هم بدیهی‌ست که اگر همگان نسبت به همه چیز حق داشته باشند، پس درعمل، هیچ کس حقی نخواهد داشت. این دوزخی‌ست که هابز آن را «وضع طبیعی» می‌نامد. در این وضعیت، مالکیتی در کار نیست. هر چیزی که تصاحب کنم، مادامی که بتوانم آن را حفظ کنم، متعلق به من است. چطور...
نوعی آرمان‌خواهی ناانسانی
نقد کتاب: نوعی آرمان‌خواهی ناانسانی ــ رالز به‌خوبی می‌دانست که طرح مسئله‌ی عدالت به معنای آرمانی آن، گرچه بنیان‌های ظاهراً سخت و استواری دارد اما در مواجهه با زمین سردِ واقعیت و جهان واقعاً موجود، دود می‌شود و به هوا می‌رود. بنابراین تصمیم گرفت تا جای انسان‌های واقعاً موجود را با قسمی از انسان پر کند که پذیرای عدالت مدنظر...
نگاه خیره‌ی مغاک سیاست
نقد کتاب: نگاه خیره‌ی مغاک سیاست ــ کارل اشمیت، فیلسوف و حقوق‌دان آلمانی عصر وایمار، در بحبوحه‌ی جدل‌های بی‌پایان سیاسی در دموکراسی بی‌رمق آن عصر و برای نشان دادن قطب‌نمای واقعیِ سیاستمداران در اقیانوس سیاست عملی، «مفهوم امر سیاسی» را نوشت. از منظر او، حاکم کسی‌ست که در شرایط استثناء و در نبود قدرت تصمیم‌گیری، با اتکا به توانایی تشخیص...