راز فارسی
| فریدون مجلسی |
در جهان کمتر زبانی است که مانند یونانی و عربی و فارسی ادبیاتی داشته باشد که برای خوانندهٔ هزار سال پیش و خوانندهٔ امروزی کاملاً قابل درک باشد. سر بقای یونانی در ادبیات کهن هومر و آثار تکرارشوندهٔ فیلسوفان نابغه‌ای همچون افلاطون و ارسطو و کسانی پیش و پس از آنان است که زبان یونانی را پایدار کردند.
راز بقای پایدار عربی در قرآن است که خوانده و بازخوانده می‌شود و هستهٔ ثابت و ثباتی به زبان عربی از خلیج فارس تا اقیانوس اطلس بخشیده است که مردمانش زبان‌های محلی یکدیگر را نمی‌فهمند اما این هستهٔ مرکزی را درک می‌کنند.
زبان فارسی کنونی زبان خراسانی است که در حکومت ۵۰۰سالهٔ اشکانی در تیسفون زبان پارتی را با زبان خویشاوند پارسی کهن درآمیخت. پس از اسلام که سامانیان استقلال فرهنگی خود را بازیافتند این زبان فرصت بالیدن یافت و ادبیات گستردهٔ آن به‌همت نبوغ شاعران و نوای گوش‌نواز و موسیقایی خود با وزن سنگین آثار نوابغی مانند رودکی سمرقندی و فردوسی توسی تا جلال‌الدین بلخی در قونیه تا سعدی و خواجو و حافظ در شیراز تا نظامی گنجوی و قطران تبریزی در آذربایجان بیش از هزار سال پایید و ماندگار شد.
سلطهٔ سیاسی آن در جایگاه زبان اقتصاد ملل و اقوام متکثر منطقه سه دربار ترک عثمانی و ایرانی و مغول هند را فرا گرفت.
قرون افول آسیا و توسعه و تکاپوی اروپا که قدرت سیاسی انگلیس را در هند استوار کرد موجب شد زبان انگلیسی جانشین زبان دیوانی فارسی شود. در عثمانی توسعهٔ کاربرد ترکی از آغاز قرن بیستم نفوذ فارسی را حتی در قونیه و نیز در میان کردان محدود کرد. در آسیای مرکزی روسیهٔ تزاری و بعد شوروی فارسی گسترده از مرو در ترکمنستان و سمرقند و بخارا در ازبکستان امروزی تا تاجیکستان را خطری برای توسعه و رستاخیز فرهنگی-سیاسی فارسی می‌دانستند. در تلاش برای جایگزینی روسی به‌عنوان زبان بین‌الاقوام با فارسی مبارزه و آن را به محدودهٔ کوچک تاجیکستان محدود کردند.
در افغانستان که خاستگاه زبان فارسی است با اینکه از هنگام جدایی و استقلال آن کشور همواره پشتون‌ها زمام حکومت را در اختیار داشتند اما ناچار خودشان با زبان فارسی به‌عنوان زبان وحدت ملّی هنگام شدند اما از زمان فتنهء طالبان که با کمک عربستان و پاکستان انجام شد و پشتون‌های کوهی پاکستان در آن محور بودند، و در مراحل بعدی که آمریکا افغانستان را اشغال کرد خصومت متقابل با جمهوری اسلامی را به مبارزه با زبان فارسی نیز بسط داد و اکنون فارسی در کشور مادر زبان دوم است و حتی بزرگداشت نوروز را ممنوع کرده‌اند. باید دید در این مرحله از تکاپو فارسی با آن وزن و پیشینه و اصالت دیروز پیروز خواهد شد یا زبان پشتون نوزاد در عالم ادبیات و فرهنگ!
می‌ماند ایران، سرزمینی که هویت و موجودیت خود را مدیون زبان فارسی است، که ضمن احترام به زبان‌های منطقه‌ای و آموزش عمومی و سراسری حداقل یک زبان داخلی مانند ترکی آذربایجانی و کردی به‌موازات فارسی ابزار ارتباطی وحدت ملی ایرانیان تقویت شود.
