بدهی زبان به سرزمین
دفتر یازدهم بارو ــ در این میان فارسی توانسته است طی قرن گذشته در پرتو ترجمه روایتگریِ رمان مدرن را با چشایی ادبی فارسی‌زبانان مأنوس کند، داستایوسکی را و کافکا را. و این توفیقی است و زمینه‌ساز شاخه‌ای دیگر برای زایندگی آن. اما این زبان شاید پیدایش یک نهضت ترجمهٔ فلسفی را وامدار خود و فرهنگ این سرزمین باشد، مأنوس...
اسطوره و ادبیات رئالیستی
بی‌ستون بارو ــ جنگ جهانی دوم و ابعادِ هولناک دورافتادن نازی‌ها از فرهنگ، عرف و انسان‌دوستی یک بار دیگر فلسفه و جامعه‌شناسی را به تردید برانگیخت، به تکرار این پرسش فاوست که «به‌راستی چیست که جهان را در هستهٔ آن به هم پیوند می‌دهد». و به گفتهٔ مفیستو گویا «خداوند به آدمی عقل داده است، تا که به‌واسطهٔ آن حیوان‌تر...
ویراستاری از نگاه بیرون
بی‌ستون بارو ــ از حیث روان‌شناختی هم که نگاه کنیم، ویراستار در روند شکل‌گیری ترجمه و چاپ کتاب در جایی ایستاده است که ممکن است امری خاص را بر او مشتبه کند. او در پایان کار مترجم و در مرحلۀ صیقل نهایی متن ایستاده است، آن هم در مقام وکیل و معتمد ناشر. حال نیم جویی خودپسندی، که در این...
از نگاه نظم‌بخش هنر
بی‌ستون بارو ــ اثر هنری، یا در بحث حاضر ادبی، بازتاب درک آزاد و شخصی هنرمند است از واقعیت. این بازتاب در شکل غالب خود ماهیتی شهودی و ذهنی دارد. برای همین افلاطون آن را «دروغ» می‌خواند، ارسطو «تقلید»، و هگل «برآیند تخیل». در مقابل این تجربۀ شخصی نویسنده، درک خواننده قرار دارد. ولی با نظر به پیچیدگی‌های قالب و...
زمین وطن من نشد
بی‌ستون یارو ــ در دهه‌های پایانی قرن هجدهم، آسمان در زایش هنرمندان، در اعطای نوابغ به دنیای هنر و اندیشۀ اروپا، دستی گشاده داشت. نوابغی نه به سترگی بزرگان عصر رنسانس، اما پرشمارتر. نهضت‌های ادبی این دوران، خاصه نهضت رمانتیک، هر ده سال شاهد ظهور شاعر یا فیلسوفی پر‌ارج‌واعتبار بود. فردریش هلدرلین، لرد بایرون، جان کیتس، گئورگ بوشنر، اِتا هوفمان...
از چیستی ادبیات و نویسنده
بی‌ستون بارو ــ «کار ما نویسندگان آن نیست که نامۀ سرگشادۀ عاشقانه بنویسیم، بلکه کار ما تلاش در راه گفتن حقیقت یا آن چیزی است که در چشم ما حقیقت می‌نماید. البته گستاخی آنکه خود را مرجع نهایی حقیقت بشماریم، در ما نیست. زبان‌ِ پرتردید ما گواهی می‌دهد که خود را همه‌چیزدان‌ِ مطلق نمی‌دانیم. ما در حرفۀ خود نمی‌توانیم حق...
ترازوی بی‌توازن ترجمه در ایران
بی‌ستون بارو ــ ترجمه کنشی است حاصل شناخت و گزینش. اگر بر این اساس کارنامۀ آن دیپلمات اتریشی را با این دیپلمات ایرانی بسنجیم، یک بار دیگر می‌یابیم ترازوی ترجمه به فارسی، در قبال زبان‌های پربار و دانش اروپایی، در طی دو قرن تا چه اندازه دور از شناخت و گزینش، درنتیجه دور از توازن بوده است. حتی کار نکردۀ...
گناه‌کاران | رُزه آسْلِندَر
رزه آسلندر (۱۹۸۸-۱۹۰۱) شاعره‌ی مجارستانی ولی آلمانی‌زبان، در کوران فاجعه‌های بزرگ قرن بیستم، خاصّه جنگ جهانی دوم رنج و آوارگی بسیار دید و بیش‌تر اشعارش بازتابی مستقیم از مسائل روزگار خود اوست. بااین‌حال موضوعات ادبیات جهانی به سروده‌های او، که اغلب کوتاهی و نکته‌سنجی جمله‌ی قصار را دارند، رنگی مشهود بخشیده است.
سه دختر کولی | نیکلاس لنائو
شعر ترجمه: نیکلای لِنائو (۱۸۵۰-۱۸۰۲) از شاعران هم‌نسل هاینه است، منتها زاده‌ی اتریش، با مناسباتِ عقب‌مانده‌تر این کشور که در آن زمان امپراتوری بود و بر چند سرزمین اسلاوی از جمله رومانی و مجارستان تسلّط استعماری داشت و به همین خاطر هم لنائو، با حسّ عدالت‌خواهانه‌ی خود بعدها آن را زندان ملت‌ها خواند و کوشید که از آن بگریزد. در...
همه‌چیز باطل است | آندریاس گریفیوس
شعر جهان: آندریاس گریفیوس (۱۶۶۴-۱۶۱۶) شاعر برجسته و هم‌دوره‌ی فلمینگ در عصر باروک، دوساله بود که آتش جنگ‌های سی‌ساله‌ی عقیدتی میان طرفداران لوتر و مخالفان او، یعنی پاپ‌گرایان درگرفت و بر سراسرِ قرنِ هفدهم سایه‌ای از رنج، اندوه، ناامیدی و فلاکت افکند. میلیون‌ها انسان هم‌سرنوشت با گریفیوس در آوارگی به دنیا آمدند، و عمرشان در احاطه‌ی دشنه، آتش و طاعون...
چکامه‌ای برای موسیقی | فردریش کِلُپ اشتُک
شعر ترجمه: فردریش گتلیب کِلُپ اشتُک (۱۸۰۳-۱۷۲۴) چکامه‌سرایِ آلمانیِ قرنِ هجدم از دو دیدگاه در کشور خود ادیبی پیشگام است. وی کوشید برخلاف سنّتِ روزگارِ خود از قیدِ مستقیمِ دربارِ شاهان بیرون بیاید، و در راهِ حفظِ شأن و استقلالِ هنر، راهی به مردم به‌عنوان توده‌ی خوانندگان بیاید، و از الگوی نویسندگان حرفه‌ای امروزین است که از راه فروش کتاب‌های...
سرمایه‌ی پنج‌و‌شش روزه‌ی زیبایی | کریستیان هوفمنس فون والدائو
شعر ترجمه: در شعر کریستیان هوفمنس والدائو (۱۶۷۹-۱۶۱۷) یک شادابی پنهان، آهسته جان می‌گیرد و می‌کوشد خود را از سایه‌ی جنگ‌های سی‌ساله بیرون بکشد. و این دور از انتظار نیست. زیرا در زمان انتشار این شعر، یعنی سال ۱۶۹۵، دیری بود که صلح دوباره به سرزمین‌های آلمانی برگشته بود. طبیعی‌ست، فضایِ کلّیِ شعر هنوز متأثر از جنگ و آکنده از...
نیمه راهِ زندگی | فردریش هُلدرین
شعر ترجمه: «نیمه راه زندگی» به قانون مرگ از نگاهی شخصی می‌نگرد، از نگاه فرد. که در یگانگی خود دریغ می‌خورد که روزی از زر آفتاب و زمزمه‌ی آب محروم خواهد شد، سینه‌اش خنکای نسیم صبحگاهی را حس نخواهد کرد و درِ شادی و امید، و اندیشه و کوشش به رویش بسته خواهد شد. شناخت عنایتی است که نصیب انسان...
چکامه‌ای به دوست‌داران ادبیات | ژزف هامر فون پورگشتال
شعر ترجمه ــ «به دوست‌داران ادبیات» پیش از آنکه به معنای ناب کلمه شعر باشد، بیان‌نامه‌ای است خطاب به شرق‌شناسانِ آلمانیِ قرن نوزدهم، محض ترغیب آنان به کوششی بیش‌تر در راه شناخت فرهنگ و ادب مشرق‌زمین، و جبران عقب‌ماندگی‌یی که قوم «تویتونیا» در این زمینه نسبت به دیگر «خواهرانش»، یعنی انگلستان و فرانسه داشت. ژزف هامر فون پورگشتال (۱۸۵۶-۱۷۷۴) به...
اندیشه‌ای بر برگ‌ریزان خزانی | بارتولد هینریش بروکِس
شعر جهان: بارتولد هینریش بروکِس (۱۷۴۷-۱۶۸۰) در بیش‌وکم همه‌ی اشعار خود نقّاشِ طبیعتی پویا، غنی، رنگین، به‌سامان، غایتمند و کمال‌جو است، با ابزار کلام: شاعری برخوردار از خوشنودی عارفی خداطلب و مؤمنی معادباور که شوق و فرصت مداقّه دارد و با کششی درونی که حاکی از هماهنگی درونی او با ساحَت خاک است، به تماشای طبیعت به‌عنوان عرصه‌ی آفرینش الهی...
بر سر دریای خزر | پائول فلمینگ
شعر جهان ــ پائول فلمینگ شاعر آلمانی (۱۶۴۰-۱۶۰۹) در سفری به همراه هیئتی که از آلمان به روسیه و ایران عهد صفوی در زمان جنگ‌های سی ساله فرستاده شده بودند می‌رود و این شعر را در آن حال و هوا می‌سراید. هدف از این سفر این بود که آلمانِ درگیر جنگ بتواند از شمال اروپا و گذرگاه روسیه و دریای...
ادوار عمر | ریکاردا هوخ
شعر ترجمه ــ ریکاردا هوخ (۱۹۴۷-۱۸۶۴) از خانواده‌ای اشرافی ــ فرهنگی در آلمان میانه برخاست و در پرتو شعرها، رمان‌ها و جستارهای تاریخی ــ فرهنگی بسیاری که نوشت، در کنار نویسندگانی چون هرمان هسه و توماس مان، از نمایندگان بزرگ ادب کشور خود در قرن بیستم شد. وی نخستین بار با مجموعه‌ای شعر عاشقانه به عرصه‌ی ادب پا گذاشت، عاشقانه‌هایی...
به هزار جلوه | یوهان ولفگانگ گوته
شعر ترجمه ــ «به هزار جلوه» از عاشقانه‌های برجسته و دلنشینِ دیوان غربی ــ شرقی گوته است، و از چندین دیدگاه درخورِ بازنگری. گوته ظاهراً آن را خطاب به معشوقه‌ای دست‌نایافتنی سروده، و به همین خاطر هم در دفتر زلیخانامه‌ی دیوانِ خود گنجانیده است، به اعتبار آنکه زلیخا نیز بر یوسف حرام بود. عاشق بااین‌حال لحظه‌ی وداع را بر معشوقه...
سه بار | ماری لوئیزه کاشنیتْس
شعر ترجمه ــ شعر «سه بار» اثر خانم ماری لوئیزه کاشنیتْس (۱۹۷۴-۱۹۰۱) شاعره‌ی شیوا‌سخنی که خود زودهنگام شوهرش را از دست داد، قطعه‌ای است با زیبایی دردانگیز، و زبان و فضایی پرتصویر، درباره‌ی ظهور مرگ در زندگی زناشویی زنی جوان که برای حفظ خاطره‌ی عشق خود با زمان به کشاکش درمی‌آید و سرانجام باید دریابد: هیچ نیرویی در پرتو هیچ...
گردوها | ولفگانگ بِشلَر
شعر جهان ــ این شعر ولفگانگ بشلر، (متولد ۱۹۲۵) شاعر معاصر آلمانی، از مجموعه‌ای برگرفته شده است که وی در سال ۱۹۷۴ و با عنوان «صورت‌جلسه‌ی کابوس‌ها» انتشار داده است، عنوانِ نه چندان شاعرانه‌ای که از مفهوم آن برمی‌آید می‌خواهد ما را به دنیای بی‌عاطفه‌ی داستان‌های کافکا، و ترس‌های آدم‌های این داستان‌ها ببرد.
به آیندگان | برتولد برشت
شعر جهان ــ «به آیندگان» از جمله‌ی اشعارِ آشنای دوران میان‌سالگی برتولد برشت، و یکی از معروف‌ترین آثار ادبیات هجرتِ شاعران آلمانی است، چندان‌که جمله‌هایی از آن زبان‌زدیِ ضرب‌المثل را یافته است. در شرح شعری با این سادگی و گویایی چه می‌توان گفت، جز همین‌که بگوییم این شعر به کدام دلایل خواسته است تا این حد ساده و روشن باشد؟...
به اورفه | راینر ماریا ریلکه
شعر جهان ــ جهان، خود اگر به شتاب، / و چون پیچه‌ی دود دگرگون شود، / هر آن فرجام‌یافته، / به‌سوی سرآغازِ کهنِ خویش بازمی‌گردد. / بااین‌همه، آن نوای نخستین تو، / ای چرب‌دست خدای چنگ‌نواز! / فراسوی هر آن روند و رویداد / پایدار می‌ماند. / رنج‌ها هنوز هم ناشناخته‌اند، / و عشق هم‌چنان ناآموخته، / و آن‌چه مرگ...
فردوسیِ شاعر | هاینریش هاینه
شعر جهان ــ انسانِ زرّین، / انسانِ نقره‌ای، / هرگاه که بی‌سروپایی سخن از تومان بگوید / منظورش همانا تومان نقره است، / و هرگاه که شهریاری، یا شاهی، منظورش / همانا و همیشه تومان زرّ. / از آنکه دهش و پذیرش شاهان جز به زر نیست. / رادمردان چنین می‌اندیشند، / و چنین نیز فردوسی، / آن سراینده‌ی شاه‌نامه‌ی...