دفتر پنجم بارو

خوزه امیلیو پاچه‌کو، شاعر بزرگ مکزیکی، در شعر «بالاترین خیانت» مفهوم انتزاعی «وطن» را به چالش می‌گیرد. می‌نویسد: «موطنم را دوست ندارم.» مفهوم مجرد وطن به چشم‌اش غیرقابل درک است. پاچه‌کو اما در همین شعر حاضر است جانش را به خاطر چند رودخانه، چند انسانِ عزیز، یک شهر هیولایی و خاکستری بدهد. این نگاهِ پاچه‌کو بی‌شباهت به برخورد محمود درویش با پدیده‌ی فلسطین نیست. درویش، فلسطین را از انتزاع خارج می‌کند و آن را در طعم قهوه‌ی مادرش می‌بیند و در دریایی که بی‌شک مال اوست. تبعید اما طعم آن قهوه و بوی آن دریا را از انسان می‌گیرد و هرچه ملموس به عرصه‌ی انتزاع رانده می‌شود. لوئیس سرنودا، شاعر تبعیدی اسپانیایی می‌کوشد حزن این فقدان را با «زبان» تسلی ‌دهد. می‌نویسد: «زبانم هرگز از سخن گفتن در من دست نکشید.» این زبان همزمان انتزاعی و ملموس است. ولی چه پیش می‌آید اگر آن زبان هم اشغال شود؟ چنان‌که شاملو می‌گفت: و چنین است